Milletvekili Olmayan Kaç Bakan Var? Antropolojik Bir Bakış
Kültürlerin Çeşitliliğini Merak Eden Bir Antropoloğun Davetiyle
Topluluklar, sembollere ve kimi zaman görünmez ritüellere sarılarak varlıklarını kurar. Bir antropolog, her kurumda bu semboller ve ritüelleri görmeye çalışır: liderlik kimin elindedir, yetki nasıl meşrulaştırılır, kim “dışarıdan gelen” kabul edilir? Türkiye’de bakanların kimler olabileceği, milletvekili olmayanların oranı gibi teknik bir soru, aslında toplumsal kimlik ve güç sembollerinin anlatısını da taşır. “Milletvekili olmayan kaç bakan var?” sorusu, yalnızca sayısal bir meseleden ibaret değildir; bir kültürün devletle kurduğu ilişkiyi, temsil ve farklılık olgusunu da barındırır.
Bu yazıda, önce anayasal ve siyasal gerçeği kısaca ele alacağım; ardından bakanlık kurumunu ritüel, sembol ve toplumsal yapı bağlamında antropolojik mercekle tartışacağım.
—
Siyasal Gerçek: Milletvekili Olmayan Bakanlar Prensibi
Anayasaya göre, bir milletvekili aynı zamanda bakanlık görevine atanırsa milletvekilliği görevinden istifa etmek zorundadır. [1] Bu durumda kabinede “milletvekili olmayan” bakanlar olabilir; çünkü dışarıdan atanmış isimler, parlamenter olmadıkları halde görev üstlenirler. [1] Ancak, “kaç tane bakan milletvekili değildir?” sorusuna tek bir sabit sayı vermek zordur — hükümet sistemine, kabine büyüklüğüne ve siyasi tercihlere bağlıdır.
Mevcut kabinede hangi bakanların milletvekili olmadığını resmi kaynaklardan izlemek mümkündür. Örneğin, yeni kabinede Sağlık Bakanı Fahrettin Koca ve Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’un milletvekili adayı olmadıkları ifade edilmiştir. [2] Ancak bu yalnızca bir dilimdir.
Geçmiş yıllarda “milletvekili olmayan sekiz bakan maaşsız çalışıyor” gibi başlıklar da yer almıştır. [3] Bu tür örnekler, kamusal kurumun sınırlarını ve ritüellerini gözler önüne serer.
—
Ritüeller ve Semboller: Bakanlık ve Temsil Ritüeli
Bir devlet kurumunda bakanlık, salt idari görev değil bir sembolik pozisyontur. Bakan, o kurumun yüzüdür; halkla, başka devletlerle, medyayla iletişim kuran bir semboldür. Dolayısıyla “milletvekili olmayan bakan” statüsü, hem “dışarıdan çağrılmış uzman” hem de “temsil maskesiyle sahnede duran figür” kimliği taşır.
Antropolojide ritüeller, topluma kimlik kazandıran eylemsel sembollerdir. Bakan ataması da bir ritüeldir: törensel açıklama, güç sembollerinin takdimi, sembolik yetkilendirme. Milletvekili olmayan bir bakan, bu ritüelin daha çok sembolik yüzünü taşır — seçilmiş olmadan atanmış ama yine de toplumsal biçimde meşrulaştırılmıştır.
Sembol akışı şudur: “Milletvekili olmayan” sıfatı, bürokrasinin ve uzmanlaşmış bilgi dünyasının siyasete katılımını sembolize eder. Bu, siyasetin kapılarını yalnızca partililerin değil, toplumun farklı kesimlerinden gelenlerin de araladığına dair bir işarettir.
—
Topluluk Yapıları, Kimlik ve Farklılaşma
Toplumsal kimlik kuramları, bireylerin ait oldukları grupları nasıl tanımladığını inceler. Bakanlığın bir koltuğuna oturmak, o kimliğe dahil olmak demektir. Milletvekili olmayan bir bakan, hem kurum kimliğine dahil olur hem de sanki “dış kimlik” ile o kurum arasında bir köprü görevi görür.
Bu durum halkın zihninde şöyle şekillenir: “Parti temsilcisi değil, uzman bilim insanı geldi.” Bu anlatı, kimlik farklarını besler. Atanan kişi bazen “tarafsız uzman”, bazen “teknokrat” olarak tanımlanır ve bu kimlik ona özgün bir toplumsal roller haritası verir.
Farklı kültürlerde, bürokrasi ve siyaset arasındaki sınırlar değişir. Bazı toplumlarda teknokrat atamalar olağandır; bazılarında bu durum siyasi krizleri tetikler. Bu bağlamda, milletvekili olmayan bakan sayısı salt sayı olmaktan çıkar; bir toplumun “uzman iradesiyle siyaset arası gerilim” derecesine dair ipucu olur.
—
Yorumlara Davet: Kültürel Deneyimlerin İzinde
Siz, kendi kültürel deneyimlerinizle bu meselenin nasıl yankılandığını düşündünüz mü? Aşağıda birkaç soruyla yorumları açıyorum:
– Sizin toplumunuzda seçilmiş olmayan ama devlette etkili kişiler olur mu?
– “Uzmanlıkla siyaset arasında” seçim yapıldığında hangisi size daha haklı görünür?
– Milletvekili olmayan bir bakan sizin gözünüzde ne kadar meşrudur — “temsilci” mi, “ata” mı?
Kültürlerin çeşitliliği, bu sorulara verilen cevaplarda yaşar. Her yorum, bambaşka bir toplumsal gerçeğin aynasıdır.
—
Sources:
[1]: https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/cumhurbaskanligi-kabinesinde-kimler-var-cumhurbaskanligi-kabinesinde-kac-bakan-var-milletvekilleri-bakan-olabilir-mi-2087331?utm_source=chatgpt.com “Cumhurbaşkanlığı kabinesinde kimler var? Cumhurbaşkanlığı kabinesinde …”
[2]: https://www.turktime.com/galeri/yeni-kabinede-kim-kimdir-iste-bakanlarin-ozgecmisleri-/195204/?utm_source=chatgpt.com “Yeni kabinede kim kimdir? İşte bakanların özgeçmişleri…”
[3]: https://www.fortuneturkey.com/milletvekili-olmayan-8-bakan-maassiz-calisiyor-17218?utm_source=chatgpt.com “Milletvekili olmayan 8 bakan maaşsız çalışıyor – Fortune Turkey”